Zojuist presenteerde de Europese Commissie een wet voor mediavrijheid, een langverwachte wet die journalisten moet beschermen tegen afluisterpraktijken, desinformatie aanpakt en de pluriformiteit van media moet herstellen.

Volgens PvdA-Europarlementariërs Thijs Reuten en Paul Tang is dit een kritiek signaal op een kritiek moment. Een groot aantal Europese landen, zoals Griekenland, Hongarije en Polen, staat schrikbarend laag op de internationale ranglijst van mediavrijheid. Maar ook Nederland scoort onder de maat ten opzichte van de rest van Europa.

Verdwijning van lokale media zoals in Nederland en staatsbeïnvloeding zoals in Hongarije brengen de democratie in gevaar. Het is daarom een groot gemis dat de Commissie niet met bijtendere voorstellen komt.

Recht op pluraliteit
De wet creëert een recht voor alle Europeanen op pluraliteit van onafhankelijke media, maar moet vooral voor Europese mediaorganisaties het recht bieden om zonder beïnvloeding en afluisteren hun werk te doen. Tegelijkertijd worden de mediaorganisaties verplicht meer informatie te verstrekken over hun bedrijfsstructuur en de uiteindelijke belanghebbenden, en worden fusies aan banden gelegd.

Nationale toezichthouders zullen toezien op de naleving van de wet, maar zullen ook onderworpen worden aan een nieuwe European Board for Media Services die samenwerking coördineert en een mediërende rol zal spelen bij conflicten.

Interne en externe dreiging
Thijs Reuten is optimistisch over de voorstellen, maar kraakt ook een kritische noot. “Vrije, onafhankelijke media zijn een cruciale basisvoorwaarde voor een gezonde democratie. Daarom is de slechte staat van de persvrijheid in de EU zo zorgwekkend. De dreiging is zowel intern als extern: vanuit regeringen als in Hongarije, Polen en Griekenland, als ook inmenging van buiten de EU.

Het wetsvoorstel van de Commissie komt dus geen dag te laat. De vraag is of de plannen ambitieus genoeg zijn. Het plan verplicht nationale overheden en mediabedrijven mediaonafhankelijkheid te bewaken, maar het ontbreekt aan stevige boetes om dit aan te pakken.

Lokale media
Ook Paul Tang kijkt met gemengde gevoelens naar het voorstel. “De Commissie legt de vinger op de zere plek als het gaat om de gebrekkige pluriformiteit van media offline én online. Facebook, Twitter en Google bepalen online wat mensen te zien krijgen in hun tijdlijnen en verdienen over de rug van mediabedrijven geld aan advertenties, maar dit wetsvoorstel ontbeert passende oplossingen om de erosie van financiering van, onder meer lokale, media te keren.

Het vandaag gepresenteerde voorstel wordt simultaan aan het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie aangeboden. Zij zullen individueel een positie innemen en vervolgens onderhandelen over het voorstel. Naar verwachting zal het voorstel rond 2024 in werking treden.